Abstract de gebeurtenissen weergeven die plaatsvonden op Goede Vrijdag is niet gemakkelijk. Toch heb ik diverse pogingen ondernomen. In feite is de kruisweg zoals die als beeldtaal in de Middeleeuwen gestalte kreeg om de gelovigen meer bij het lijden van Christus te betrekken ook een vorm van abstractie. Een aantal scenes worden niet in de evangelies beschreven of zijn terwille van de meditatie aangepast (drie maal vallen bijvoorbeeld). Ondanks het feit dat de kruisweg niet helemaal overeenkomt met de verhalen uit de evangelies heeft hij toch en laat hij nog steeds een diepe indruk achter op de gelovigen.
2002 Vijf scenes uit de kruisweg – Pigment op papier – 70×100
De afbeeldingen bij de stappen uit zijn kruisgang zijn hier abstract weergegeven. Dat wil zeggen: er zijn buiten het kleurgebruik twee dingen die de aandacht vragen: De horizontale en de vertikale lijnen. Horizontaal: de wereld om ons heen – ons blikveld – de wereld waaraan we zijn overgeleverd – waarin we overleveren en worden overgeleverd. Verticaal: de krachten die ons beheersen, hemel en aarde, ons roepen van beneden naar omhoog, de redding van omhoog op de laatste dag…Verticaal en horizontaal, de balken van het kruis spelen zo een rol in deze afbeeldingen. Ze vormen een uitnodiging om stil te staan bij leven en lijden van Jezus bij ons eigen bestaan. Vijf scenes:
- Oren en ogen
Opnieuw ontkende Petrus, en op hetzelfde ogenblik kraaide er een haan. Joh. 18,27
Johannes 18,1-5
Na dit gebed vetrok Jezus met zijn leerlingen naar de overkant van de Kedronbeek. Daar lag een tuin, waar hij met zijn leerlingen binnenging. Ook Judas, die hem ging overleveren, kende de plaats, want Jezus was er vaak met zijn leerlingen samengekomen. Zo kwam Judas erheen met de cohort en een aantal gerechtsdienaars van de hogepriesters en Farizeeën, voorzien van fakkels, lantaarns en wapens. Jezus, die alles wist wat hem zou overkomen, trad naar voren en vroeg: “wie zoeken jullie?” Ze antwoordden: “Jezus, de Nazoreeër.” “Ik ben het”, zei hij, terwijl Judas die hem overleverde, erbij stond. - Hart en mond
“Hier is hij dan – de mens”, zei Pilatus Joh. 19, 5b
Johannes 18, 33-38
Toen ging Pilatus het pretorium weer binnen en riep Jezus bij zich. “Bent u de koning der Joden? ” vroeg hij. Jezus antwoordde: “Bent u daar zelf op gekomen of hebben anderen u over mij verteld?” “Ben ik soms een Jood? ” zei Pilatus, “Uw eigen volk, uw hogepriesters, hebben u aan mij overgeleverd. Wat hebt u gedaan?” Jezus antwoordde: “mijn koningschap is niet van deze wereld. Als mijn koningschap van deze wereld was, zouden mijn dienaars er wel voor gevochten hebben dat ik niet aan de Joden werd overgeleverd. Mijn koningschap is echter niet van deze wereld.” “U bent dus toch koning? ” zei Pilatus. “Ja,” zei Jezus, “Ik ben koning: met geen andere bestemming ben ik geboren en in de wereld gekomen dan om te getuigen van de waarheid. Al wie uit de waarheid is, luistert naar mijn stem.” “Waarheid?”, zei Pilatus. “Wat is waarheid”. - Voeten en handen
“Het is volbracht”, daarop boog hij het hoofd en gaf de geest. Joh 19,30
Johannes 19,16-19
Toen leverde hij hem aan hen over om gekruisigd te worden. Ze namen dus Jezus over. Hij droeg zelf het kruis en ging de stad uit, naar het zogeheten Schedelveld, in het Hebreeuws Golgota. Daar werd hij gekruisigd en met hem twee anderen, aan weerskanten één, en Jezus in het midden. Op het bordje dat op het kruis werd aangebracht, had Pilatus laten schrijven: “Jezus, de Nazoreeër, koning der Joden.” - Aarde en hemel
Uit den hoge stak de Heer mij zijn hand toe, Hij greep mij vast, … Hij verloste mij, Hij heeft mij lief Ps. 18,17a;20b
Ps. 18,5-7
De lasso van de dood viel over mij, verwoestende stromen overspoelden mij, de lasso van de onderwereld lag om mij heen, de valstrik van de dood lag vóór mij. Ikriep in mijn angst om de HEER, schreeuwde tot God om hulp. Hij hoorde mijn stem vanuit zijn paleis, mijn kreet drong door tot zijn oren. - Licht en bron
De hemel ontvouwt de glorie van God; het uitspansel zegt: “Ik kom uit zijn handen’. Ps. 19, 2
Ps. 19,8-9
De wet van de HEER is volmaakt, een verademing voor de ziel. Wat de HEER zegt is betrouwbaar, het maakt de eenvoudige wijs. Wat de HEER voorschrijft is goed, een vreugde voor het hart. Wat de HEER verordent is helder, een licht voor de ogen.
2002 kruisweg – zeven woorden aan het kruis – Pigment op doek – 90×90 cm – (het tweede doek is inmiddels veranderd en bestaat niet meer; het laatste doek is verkocht). De woorden aan het kruis en de sfeer die ze oproepen is hier verbeeld in een landschap. De afbeeldingen zijn geschilderd naar aanleiding van echte voorbeelden: 1. de polder met zijn sloten om het water af te voeren – land onder de zeespiegel; 2. Chinese (kalk)bergen – een typisch landschap dat mij altijd heeft geïnspireerd – hier heel donker afgebeeld met veel mummizwart als pigment – het overblijfsel van echte doden in het landschap opgenomen – zo donker en zuigend dat zelfs het vernis niet goed werkt; 3. Zuid Afrika – de meest bekende berg en een weg van hoop naar de berg toe; 4. de avondstemming tegenover het fastfoodrestaurant in Nijmegen waar ik iedere keer na mijn werk langskom op weg naar huis; 5. een poollandschap met grotendeels moerassige grond; 6. Een scene van een landschap in Ijsland, land met prachtige inspirerende landschappen; 7. Een rivier tussen de heuvels in Ierland met de bergen van hoop en een nieuwe lente in te verte. De landschappen proberen uit te drukken wat in de woorden aan het kruis wordt gezegd.
7 kruiswoorden:
- Lucas 23,34
33 Toen ze op het zogeheten Schedelveld° kwamen, sloegen ze Hem daar aan het kruis, en ook die twee misdadigers, de een rechts en de ander links van Hem. 34 Jezus sprak: ‘Vader, vergeef het hun, want° ze weten niet wat ze doen.’ Ze verdobbelden zijn kleren. 35 Het volk stond toe te kijken. De leiders lachten Hem uit en zeiden: Anderen heeft Hij gered; laat Hij nu zichzelf redden als Hij de Messias van God is, de uitverkorene!’ 36 Ook de soldaten dreven de spot met Hem; ze kwamen Hem wijn brengen 37 en zeiden: `Ben jij de koning van de Joden? Red dan jezelf!’ 38 Boven zijn hoofd hing het opschrift: Dit is de koning van de Joden. 39 - Johannes 19,26-27
25 Intussen stonden bij het kruis van Jezus zijn moeder, de zuster van zijn moeder, Maria de vrouw van Klopas, en Maria van Magdala. 26 Jezus zag zijn moeder, en bij haar de leerling van wie Hij hield. Toen zei Hij tegen zijn moeder: ‘Vrouw, daar is nu je zoon.’ 27 Vervolgens zei Hij tegen de leerling: ‘Daar is je moeder.‘ Toen, van dat uur af, nam de leerling haar bij zich in huis op. - Lucas 23,43
Eén van de misdadigers die daar hingen zei smalend tegen Hem: ‘Ben jij de Messias? Red dan jezelf en ons erbij!’ 40 Maar de ander wees hem terecht: ‘Heb zelfs jij geen ontzag voor God, nu jij ook deze straf ondergaat? 41 In ons geval is dat terecht, want wij krijgen ons verdiende loon. Maar Hij heeft niets verkeerds gedaan.’ 42 Daarop zei hij: ‘Jezus, vergeet mij niet wanneer U in uw koninkrijk komt.’ 43 Hij zei tegen hem: ‘Ik beloof je, vandaag nog zul je bij Mij zijn in het paradijs.’ - Matheus 27,46
45 Vanaf het zesde uur viel er duisternis over het hele land, tot aan het negende uur. 46 Rond het negende uur riep Jezus met luide stem uit: ‘Eli, Eli, lema sabachtani?‘ Dat betekent: Mijn God, mijn God, waarom hebt U Mij in de steek gelaten? 47 Sommigen die daar stonden, hoorden dat en zeiden: ‘Hij roept Elia.’ 48 Meteen rende een van hen weg om een spons te halen, doopte die in wijn, stak hem op een rietstok en wilde Hem te drinken geven. 49 Maar de anderen zeiden: `Niet doen! Laten we eens kijken of Elia Hem komt redden.’ 50 Maar Jezus schreeuwde opnieuw luidkeels en gaf de geest. - Johannes 19,28
28 Jezus wist dat alles thans volbracht was. Daarom zei Hij – want de Schrift moest ten volle in vervulling gaan – ‘Ik heb dorst.’ 29 Er stond daar een kruik met zure wijn. Ze doopten er een spons in, staken die op een hysopstengel en brachten die aan zijn mond. - Johannes 19,30
30 Toen Jezus van die wijn gedronken had, zei Hij: ‘Het is volbracht.’ Daarop boog Hij het hoofd en gaf Hij de geest. - Lucas 23,46
44 Al rond het zesde uur werd het donker in heel het land, tot het negende uur. 45 Er was een zonsverduistering. Het voorhangsel in de tempel scheurde middendoor. 46 Toen riep Jezus luidkeels: ‘Vader, in uw handen beveel Ik mijn geest.’ Na deze woorden stierf Hij.
2012 Kruisweg Studentenkerk Radboud Universiteit Nijmegen – Pigment, inkt op papier – formaat A4
14 staties: 1. Zie de mens – ecce Homo 2. Jezus neemt zijn kruis op 3. Jezus valt 4. Jezus ziet zijn moeder 5. Jezus krijgt hulp van Simon van Cyrene 6. Veronica droogt het gezicht van Jezus 7. Jezus valt 8. Jezus en de vrouwen van Jeruzalem 9. Jezus valt 10. Jezus wordt ontkleedt 11. Jezus wordt gekruisigd 12. Jezus sterft aan het kruis 13. Jezus wordt van het kruis afgenomen 14. Jezus wordt in het nieuwe graf gelegd.
In deze kruisweg is de onmenselijkheid van Jezus zichtbaar gemaakt doordat op de meeste afbeeldingen slechts zijn handen en voeten zichtbaar zijn. Hij is gereduceerd tot een niets, getoond aan de mensen als een ‘mens’ die er geen is want zijn spoedige einde aan het kruis wacht hem. Afgeslacht als een misdadiger, hangend tussen andere criminelen. Alleen als Jezus zijn kruis opneemt (2e) en als hij sterft aan het kruis (12e) is zijn gezicht afgebeeld en is hij de mens die hij was. De kleuren in de afbeeldingen verwijzen naar elkaar en drukken de sfeer uit waarin het verhaal zich afspeelt. Het is aan de kijker om zijn eigen invulling en zijn eigen indrukken te betrekken in dit werk. Deze kruisweg is een uitnodiging tot verdere contemplatie en daar moet je dan ook wat moeite voor doen. Vanuit het verhaal komen de beelden dan tot leven.