Al veel jaren lang houdt het thema van het lijden van Jezus, tijdens zijn laatste tocht naar Jeruzalem en de finale die zich daar afspeelde, mij bezig. De verhalen uit de evangelies zijn heel summier en details over de gebeurtenissen worden nauwelijks overgeleverd. Hoe was het weer, hoe zagen de hoofdrolspelers eruit, hoe de omgeving en hoe de omstanders die erbij waren? In de loop van de geschiedenis hebben kunstenaars diverse invullingen gegeven wat uiteindelijk uitmondde in een weergave van de kruisweg of in afzonderlijke schilderijen van speciale gebeurtenissen. Maar ook zij hadden evenzoveel of ze weinig houvast als de huidige lezer van de teksten. Bekend zijn ook de schilderijen (en muziekwerken) die ontstonden naar aanleiding van de woorden van Jezus aan het kruis, of zijn tocht naar Jeruzalem op een ezel, het laatste avondmaal en het verraad van Judas en in feite ook van de meeste zijn leerlingen als die wegvluchten uit de tuin van Getsémane (na de arrestatie) waardoor Jezus helemaal alleen achter blijft. De verloochening van Jezus door Petrus staat hiervoor symbool. Tenslotte zijn er talloze varianten geschilderd van de scenes als het graf leeg blijkt te zijn.
Wat mij bijzonder interesseert is de vraag hoe het lijden van Jezus zelf in beeld kan worden gebracht en hoe wij als toeschouwer daar op de een of andere wijze deel aan zouden kunnen hebben. Dat is een vraag die niet te beantwoorden valt. Maar telkens opnieuw kan al schilderend een poging worden ondernomen om beelden te vinden en uit te drukken rond dit lijden. Dat heb ik dan ook de laatste 25 jaar geprobeerd.
2012 Kruisweg 6 delen – pigment op papier – 50×35 cm: Kruisopname, vallen (3), aan het kruis (paal) geslagen, en het sterven aan het kruis. Centraal staat in deze afbeeldingen de ontmenselijking, zoveel mogelijk abstract weergegeven waarbij niet de hele mens maar slechts een onderdeel (hand, voet weergegeven is). Slechts in eerste (kruisopname) en het sterven is het gezicht weergegeven. In het verhaal is de mens weggevaagd door de daders.
Scenes uit het leven van Maria – teksten uit de evangelies waar Maria wordt genoemd, ook als getuige bij het kruis, samen met Johannes. Een wrange gebeurtenis waarin alle hoop lijkt vervlogen. De situatie mooier maken dan hij is, omdat we de uitkomst weten is hier niet op zijn plaats. Meer afbeeldingen om mijn andere blog:
Vijf afbeeldingen uit 2014 met als thema de Piëta – een voorstelling ontsproten aan de fantasie van de gelovigen – in de evangelies is hier geen sprake van. Pigment, sumi-e en inkt op papier 50×70 en 50×65 cm. Hier stond de vraag centraal – wat ging er door Maria heen? Geen zoetsappigheid of romantisch aandoende moeder met zoon op haar schoot, maar brute vertwijfeling en diepe pijn, wanhoop en hopeloosheid. Op de schedelplaats lijkt alle hoop en alle leven vervlogen. Hoe druk je dat dan uit?
2014 Zeven vergeten scenes uit de afbeeldingen van de kruisweg: 1. verlatenheid in Getsemané, 2. verraad door Judas door een omhelzing en kus, 3. de haan kraait als Petrus Jezus verloochent, 4. de kroon van de Messias, 5. de geseling door de soldaten, 6. rovers aan beide zijden en 7. vrouwen kijken toe bij zijn dood aan het kruis. Pigment, inkt op papier 24×32 cm. In het lijdensverhaal van Jezus komen situaties naar voren die in de ‘officiële’ kruisweg geen scene vormen. Zoals de vertwijfeling van Jezus in Getsémane, zijn totale verlatenheid en bidden tot de Vader, de omhelzing en kus van Judas die daarmee verraad pleegt, de wanhoop van Petrus na zijn verloochening van Jezus, de wijze waarop Jezus als koning wordt gekroond met een kroon van doorns en daarna/daarvoor de aframmeling met de zweep, de twee rovers die naast hem hangen aan het kruis en tenslotte hoe de vrouwen toekijken naar hun dierbare die daar aan het kruis crepeert. Ook deze gebeurtenissen weergegeven in een meer abstractere vorm. De toeschouwer kan zelf vanuit het verhaal een invulling geven. Hij/zij wordt daartoe uitgenodigd.
2015 Zeven kruiswoorden Pigment en inkt op papier 50×70 cm – Naar aanleiding van de zeven kruiswoorden door Jezus aan het kruis. De teksten die hierbij horen en die de inspiratie vormden voor deze afbeeldingen zijn:
1. Lucas 23,34
33 Toen ze op het zogeheten Schedelveld° kwamen, sloegen ze Hem daar aan het kruis, en ook die twee misdadigers, de een rechts en de ander links van Hem. 34 Jezus sprak: `Vader, vergeef het hun, want° ze weten niet wat ze doen.’ Ze verdobbelden zijn kleren. 35 Het volk stond toe te kijken. De leiders lachten Hem uit en zeiden: `Anderen heeft Hij gered; laat Hij nu zichzelf redden als Hij de Messias van God is, de uitverkorene!’ 36 Ook de soldaten dreven de spot met Hem; ze kwamen Hem wijn brengen 37 en zeiden: `Ben jij de koning van de Joden? Red dan jezelf!’ 38 Boven zijn hoofd hing het opschrift: Dit is de koning van de Joden. 39
2. Johannes 19,26-27
25 Intussen stonden bij het kruis van Jezus zijn moeder, de zuster van zijn moeder, Maria de vrouw van Klopas, en Maria van Magdala. 26 Jezus zag zijn moeder, en bij haar de leerling van wie Hij hield. Toen zei Hij tegen zijn moeder: `Vrouw, daar is nu je zoon.’ 27 Vervolgens zei Hij tegen de leerling: `Daar is je moeder.’ Toen, van dat uur af, nam de leerling haar bij zich in huis op.
3. Lucas 23,43
Eén van de misdadigers die daar hingen zei smalend tegen Hem: `Ben jij de Messias? Red dan jezelf en ons erbij!’ 40 Maar de ander wees hem terecht: `Heb zelfs jij geen ontzag voor God, nu jij ook deze straf ondergaat? 41 In ons geval is dat terecht, want wij krijgen ons verdiende loon. Maar Hij heeft niets verkeerds gedaan.’ 42 Daarop zei hij: `Jezus, vergeet mij niet wanneer U in uw koninkrijk komt.’ 43 Hij zei tegen hem: `Ik beloof je, vandaag nog zul je bij Mij zijn in het paradijs.’
4. Matheus 27,46
45 Vanaf het zesde uur viel er duisternis over het hele land, tot aan het negende uur. 46 Rond het negende uur riep Jezus met luide stem uit: `Eli, Eli, lema sabachtani?’ Dat betekent: Mijn God, mijn God, waarom hebt U Mij in de steek gelaten? 47 Sommigen die daar stonden, hoorden dat en zeiden: `Hij roept Elia.’ 48 Meteen rende een van hen weg om een spons te halen, doopte die in wijn, stak hem op een rietstok en wilde Hem te drinken geven. 49 Maar de anderen zeiden: `Niet doen! Laten we eens kijken of Elia Hem komt redden.’ 50 Maar Jezus schreeuwde opnieuw luidkeels en gaf de geest.
5. Johannes 19,28
28 Jezus wist dat alles thans volbracht was. Daarom zei Hij – want de Schrift moest ten volle in vervulling gaan – `Ik heb dorst.’ 29 Er stond daar een kruik met zure wijn. Ze doopten er een spons in, staken die op een hysopstengel en brachten die aan zijn mond.
6. Johannes 19,30
30 Toen Jezus van die wijn gedronken had, zei Hij: `Het is volbracht.’ Daarop boog Hij het hoofd en gaf Hij de geest.
7. Lucas 23,46
44 Al rond het zesde uur werd het donker in heel het land, tot het negende uur. 45 Er was een zonsverduistering. Het voorhangsel in de tempel scheurde middendoor. 46 Toen riep Jezus luidkeels: `Vader, in uw handen beveel Ik mijn geest.‘ Na deze woorden stierf Hij.
2002 – een kleine houten ambo, die in de kerk dienst deed als lezenaar om uit de schrift te lezen hier gebruikt als geschilderd landschap om het verhaal op Goede Vrijdag op de berg Golgotha te verbeelden. Een oud prentje vat het allemaal samen. 50x40x1.8 cm (excl. rand onderaan 7cm) – Pigment en prent op hout.